De dwang die de “Wet zorg en dwang” creëert in de zorg

Bart Rings

Sinds 1 januari is de Wet zorg en dwang van kracht, maar het voelt nog onnatuurlijk en gedwongen. Ook al is het een overgangsjaar de wet moet al wel worden nageleefd, ook al zal de inspectie mild zijn. Als ik in zorginstellingen kom, is het aanpassen van de processen en het laten aansluiten op Electronisch Clienten Dossier (ECD), eigenlijk altijd het gespreksonderwerp. De WZD is echt een enorme ommezwaai voor hoe instellingen werken. Het uitgangspunt van de wet is prachtig, want mensen zijn autonome wezens en moeten zo behandeld worden, maar in de praktijk gaat het soms ook tegen alle goede bedoelingen en zelfs doelstellingen van de zorg in. Van alle vier wetswijzigingen [LINK], is de WZD de meest ingrijpende.

Nee tenzij

De WZD gaat uit van principe 'nee tenzij.' Dat betekent dat onvrijwillige zorg niet mag, tenzij er sprake is van ‘ernstig nadeel’, wat natuurlijk een groot grijs gebied is.

Stel je eens voor dat je als instelling in de verslavingszorg cliënten niet mag verbieden drugs te verstoppen terwijl doelstelling is hen van hun verslaving af te helpen of dat je oudere mensen met suikerziekte zelf laat bepalen wat ze eten ook als dat niet goed voor ze is.

Het is niks nieuws dat er een beroep wordt gedaan op de creativiteit van verzorgenden. Maar als dat niet lukt en er wordt geen vrijwillig alternatief gevonden, dan moet de zorginstelling een stappenplan doorlopen. Daarbij moeten zorgverleners de analyse van de situatie documenteren en bewijzen dat het met een multidisciplinair team alternatieven heeft bekeken en deskundigen heeft ingeschakeld. Juist die vastlegging en bewijsplicht brengt heel veel administratiedruk met zich mee.

Onduidelijkheden

Omdat het een overgangsjaar is wat betreft inspectie en de praktijk en theorie nog niet helemaal stroken, zijn er zijn dus nogal wat onduidelijkheden rond de uitvoering van de wet. Dat begint al bij de definities. Wat is precies ‘onvrijwillige zorg’? . Hoe zit het bijvoorbeeld met een bewegingsmelder terwijl een cliënt geen toezicht wil of medicatie die een cliënt weigert te nemen? Zorgmedewerkers hoefden in de voorloper, de wet BOPZ, veel minder te registreren en minder te overleggen. Ook is de reikwijdte van de wet niet helemaal duidelijk. Voor de verplichte behandeling van mensen met een psychische aandoening geldt bijvoorbeeld een andere wet, de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). En omdat er regelmatig sprake is van meervoudige problematiek;  welke regels gelden dan?

Lobby in Den Haag

Wij zitten met aan aantal andere leveranciers maandelijks met het ministerie van VWS aan tafel, om hen over het cliëntendossiers (ECD's) te adviseren. Daarin nemen we de feedback die we van onze klanten krijgen mee en zetten we in op een vereenvoudiging van de processen en vermindering van administratieve lasten. Daar wordt iedereen immers beter van.

We zijn niet de enige die de wet willen verduidelijken. Ook brancheorganisaties hebben hun zorgen uitgesproken. Zij vinden dat de wet te snel wordt ingevoerd en op belangrijke onderdelen onvolledig en ondoordacht is. Naar aanleiding daarvan hebben zowel de VGN als ActiZ een alternatieve uitvoering voorgesteld.

Deze doet overigens niks af aan het doel van de WZD: ‘het beschermen van de rechtspositie van cliënten en het ontwikkelen en delen van alternatieven voor onvrijwillige zorg’. Daar kan natuurlijk niemand iets op tegen hebben, maar het valt in de praktijk nog niet mee. De uitvoering van de nieuwe wet doet niet altijd recht aan die bedoeling. De brancheorganisaties hopen in de eerste helft van 2020 oplossingen worden gevonden voor de uitvoeringsproblemen.

Software aanpassen is het gemakkelijkste deel

Als softwareleverancier vinden we het heel belangrijk om alle zorgprocessen zo goed mogelijk te ondersteunen. Als de wet verandert, dan verandert ons systeem natuurlijk mee. Het is onze taak onze klanten te helpen de overgang zo soepel mogelijk te laten verlopen. Zo waren de noodzakelijke checklists natuurlijk voor 1 januari geautomatiseerd in ons ECD.

Het ECD aanpassen is het eenvoudige deel van deze wetswijziging. Het aanpassen van je werkwijze, en aanpassen van gesprekken met cliënten is veel ingewikkelder om nog maar te zwijgen van de administratiedruk die het met zich meebrengt. Daar gaat mijn zorg naar uit, dat ECD komt wel goed.

Terug naar blogartikelen